Jak uratować firmę przed upadłością? Restrukturyzacja w praktyce

Upadłość czy restrukturyzacja – jak podjąć decyzję

Fundamentalna różnica jest praktyczna, nie definicyjna. Restrukturyzacja ma sens wtedy, gdy firma może wrócić do rentowności, ale dusi ją nadmiar zobowiązań z przeszłości. Upadłość likwidacyjna to scenariusz dla biznesów, które nie mają realnej ścieżki odbudowy.

Zanim wybierzesz kierunek, odpowiedz na trzy pytania:

• Czy produkt/usługa nadal ma rynek? Jeśli sprzedaż może wrócić po korekcie oferty, jest o co walczyć.
• Czy firma generuje dodatnią marżę brutto? Jeśli nie, trzeba najpierw naprawić model biznesowy.
• Czy długi są największym problemem? Gdy głównym ciężarem jest zadłużenie, a nie brak popytu, bliżej Ci do procesu, jakim jest oddłużanie firm.

Sygnały ostrzegawcze i szybki test płynności

To nie jeden nagły problem, lecz seria sygnałów. Im wcześniej zareagujesz, tym większa szansa na miękkie rozwiązanie.

• Opóźnienia w ZUS/US przekraczają 30 dni lub rosną co miesiąc.
• Utrata limitów kredytowych, faktoringowych albo żądania dodatkowych zabezpieczeń.
• Przejście dostawców na przedpłaty i skracanie terminów.
• Rosnąca liczba wezwań do zapłaty lub zapowiedzi egzekucji.
• Stała „dziura” w cash flow mimo podobnych obrotów.

Szybki test płynności: jeśli przez 2-3 miesiące z rzędu płacisz tylko najbardziej krzykliwym wierzycielom, a reszta narasta, to sygnał, że system przestał działać.

Pierwsze 72 godziny – plan ratunkowy

Najważniejsze to nie chować głowy w piasek i działać według planu, a nie emocji.

1. Zbierz pełną listę długów na podstawie dokumentów: umowy, faktury, zaległości publicznoprawne, zobowiązania sporne.
2. Zabezpiecz gotówkę operacyjną – płać tylko za to, co utrzymuje firmę przy życiu „dziś i jutro” (media, paliwo, kluczowy surowiec).
3. Zablokuj chaos informacyjny – jedna osoba komunikuje się z wierzycielami, reszta działa operacyjnie.
4. Wstrzymaj nowe ryzykowne zobowiązania – nie podpisuj umów, których nie udźwigniesz w 90 dni.
5. Ustal zespół kryzysowy – właściciel, finanse, sprzedaż, osoba od relacji z kluczowymi klientami.

Jeśli potrzebujesz krótkiego przewodnika startowego, pomocny będzie materiał: restrukturyzacja firmy – od czego zacząć.

Diagnoza: długi, umowy, rentowność i cash flow

Bez twardych danych nie da się negocjować ani zaplanować układu. Diagnoza powinna objąć cztery obszary.

• Struktura długu: publicznoprawne, bankowe, handlowe, zabezpieczone, sporne. Każda grupa wymaga innej strategii.
• Rentowność operacyjna: czy firma zarabia na bieżącej działalności? Jeśli nie, restrukturyzacja prawna nie wystarczy.
• Umowy i zobowiązania długoterminowe: najem, leasingi, kluczowe kontrakty. Zidentyfikuj umowy, które „pożerają” marżę.
• Cash flow tygodniowy: prognoza wpływów i wydatków na 13 tygodni. To mapa przetrwania.

Szybkie działania operacyjne

Prawo to tylko narzędzie. Firma musi zacząć generować gotówkę i odzyskać kontrolę nad marżą.

• Renegocjuj warunki zakupowe i sprawdź alternatywnych dostawców. Nawet mała obniżka kosztów skali robi różnicę.
• Podnieś ceny tam, gdzie masz przewagę – często marża „ucieka” przez inflację kosztów i brak aktualizacji cenników.
• Ogranicz koszty stałe – biuro, usługi obce, administracja. Najpierw tnij to, co nie wpływa na sprzedaż.
• Sprzedaj niepracujący majątek – maszyny, zapasy, auta. Kapitał zamrożony powinien wrócić do obrotu.
• Wzmocnij sprzedaż krótkoterminową – produkty o szybkiej rotacji, kampanie do obecnej bazy klientów.

Komunikacja kryzysowa z pracownikami i kontrahentami

Ukrywanie problemu zwykle pogarsza sytuację. Pracownicy i kluczowi kontrahenci potrzebują jasnego komunikatu: firma ma plan i go realizuje.

• Pracownicy: mów wprost o celach, ale bez wzbudzania paniki. Podkreśl, że priorytetem jest ciągłość działania.
• Kluczowi klienci: zapewnij ich o stabilności dostaw i jakości, aby nie szukali alternatyw.
• Dostawcy: pokaż plan spłat i to, że współpraca ma sens dla obu stron.

Negocjacje z wierzycielami – jak się przygotować

Wierzyciele wolą odzyskać 60% w ratach niż 10% z egzekucji komorniczej. Kluczem jest przedstawienie wiarygodnego planu, a nie obietnic.

• Transparentność: pokaż listę wszystkich zobowiązań i to, że nie faworyzujesz wybranych podmiotów.
• Prognozy: przygotuj realistyczny cash flow i warianty spłaty.
• Minimalny pakiet dowodowy: bilans, RZiS, zaległości publicznoprawne, lista zabezpieczeń.

Jeśli negocjacje nie przynoszą efektu, potrzebujesz ochrony prawnej. Wtedy wchodzą w grę formalne postępowania.

Narzędzia prawne: PZU/PPU/PU/Sanacja

Polskie prawo daje kilka trybów postępowania. Ich wybór zależy od skali zadłużenia i potrzebnej ochrony. Przegląd wariantów znajdziesz w materiale rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych: PZU, PPU, PU, sanacja.

• PZU (Postępowanie o Zatwierdzenie Układu): szybkie, z ochroną przed egzekucją, dobre na start.
• PPU/PU: więcej formalności, ale większa stabilność procedury.
• Sanacja: pełna ochrona majątku, możliwość głębokich zmian operacyjnych, ale kosztowna i ingerująca w zarząd.

Jeśli rozważasz sanację, sprawdź szczegóły: sanacja – kiedy warto i co daje firmie.

Etapy i dokumenty w restrukturyzacji

Formalne postępowanie wymaga solidnego przygotowania. W praktyce kluczowe są trzy bloki dokumentów: lista wierzycieli, spis zabezpieczeń i plan restrukturyzacyjny. Rozszerzony opis etapów znajdziesz tutaj: jak wygląda restrukturyzacja firmy – etapy, dokumenty i terminy.

• Lista wierzycieli: kwoty, terminy, zabezpieczenia, sporne należności.
• Plan restrukturyzacyjny: diagnoza problemów, plan naprawczy, harmonogram spłat.
• Załączniki finansowe: bilans, RZiS, przepływy pieniężne, prognozy.

Harmonogram 14/30/90 dni – restrukturyzacja krok po kroku

• Dzień 1-14: audyt, wstrzymanie płatności historycznych, praca nad cash flow, wybór doradcy.
• Dzień 15-30: przygotowanie propozycji układowych, obwieszczenie w KRZ, uzyskanie ochrony.
• Dzień 30-90: plan restrukturyzacyjny, rozmowy z wierzycielami, głosowanie nad układem.

Po 90 dniach firma powinna już działać według nowego modelu kosztowego i sprzedażowego, a nie tylko „gasić pożary”.

Jak tworzyć propozycje układowe – przykłady i zasady

Propozycja musi być lepsza niż to, co wierzyciel dostałby w upadłości. Liczy się realizm i uczciwość. Przykłady:

• „Spłacam 100% należności głównej w 24-36 ratach, odsetki umarzamy”.
• „Spłacam 60% jednorazowo, reszta umorzona po spełnieniu warunków (np. inwestor)”.
• „Raty rosnące: niższe przez pierwsze 6 miesięcy, wyższe po stabilizacji sprzedaży”.

Unikaj propozycji opartych na nadziei. Wierzyciele oczekują spójności z prognozami finansowymi.

Finansowanie restrukturyzacji

Proces wymaga płynności. Dlatego równolegle trzeba zabezpieczyć finansowanie bieżące: zaliczki od klientów, leasing zwrotny, sprzedaż aktywów, a czasem nowy inwestor. Bez gotówki nawet najlepszy układ nie zadziała.

Odpowiedzialność zarządu i bezpieczeństwo decyzji

Restrukturyzacja to nie tylko ratowanie firmy, ale też ochrona zarządu przed zarzutami o zwłokę. Działaj szybko, dokumentuj decyzje i nie faworyzuj wybranych wierzycieli. To buduje zaufanie i zmniejsza ryzyko osobistej odpowiedzialności.

Checklista dokumentów i informacji

• Aktualny bilans i RZiS za ostatnie 12 miesięcy.
• Wykaz wierzycieli z kwotami, terminami i kontaktami.
• Spis umów trwających i zabezpieczeń rzeczowych.
• Lista postępowań egzekucyjnych i tytułów wykonawczych.
• Prognoza przepływów pieniężnych na 13 tygodni.

Najczęstsze błędy, które przyspieszają upadłość

• Zbyt późna reakcja – brak środków na przeprowadzenie procesu.
• Faworyzowanie wybranych wierzycieli kosztem innych.
• Brak planu sprzedażowego i marketingowego po „oddechu” prawnym.
• Założenie, że restrukturyzacja rozwiąże problemy operacyjne.
• Chaotyczna komunikacja z kluczowymi kontrahentami.

FAQ – Praktyczne pytania