Polskie prawo restrukturyzacyjne przewiduje cztery główne tryby postępowań. Ich cel jest jeden: dać firmie oddech, ochronę przed komornikiem i czas na porozumienie z wierzycielami. Różnią się jednak szybkością, kosztami, poziomem ingerencji sądu oraz zakresem ochrony, jaką dają przedsiębiorcy.
Wybór odpowiedniej ścieżki to decyzja strategiczna, która zaważy na przyszłości Twojego biznesu. Błędny wybór może skutkować umorzeniem postępowania i otwarciem drogi do upadłości. Jeśli szukasz szerokiego kompendium wiedzy na ten temat, warto sprawdzić zewnętrzny restrukturyzacja poradnik, który omawia zagadnienia prawne w szerszym kontekście. W tym artykule skupimy się na precyzyjnym porównaniu PZU, PPU, PU i Sanacji, abyś mógł wstępnie ocenić, który wariant pasuje do Twojej sytuacji.
Porównanie trybów w pigułce
Zanim wejdziemy w szczegóły, warto spojrzeć na kluczowe różnice. Wybór trybu zależy głównie od dwóch czynników: wielkości spornych wierzytelności (czy przekraczają 15% ogółu wierzytelności uprawniających do głosowania) oraz potrzeby ochrony przed egzekucją i wypowiadaniem kluczowych umów.
| Cecha | PZU | PPU | PU | Sanacja |
|---|---|---|---|---|
| Szybkość | Bardzo wysoka (3-4 mies.) | Wysoka (4-6 mies.) | Średnia (12+ mies.) | Niska (12-24+ mies.) |
| Ochrona przed egzekucją | Tak (okresowa, 4 mies.) | Tak (od otwarcia) | Częściowa (po otwarciu) | Pełna (najszersza) |
| Wierzytelności sporne | Do 15% | Do 15% | Powyżej 15% | Bez limitu |
| Ingerencja w zarząd | Brak (Zarząd własny) | Nadzorca sądowy | Nadzorca sądowy | Zarządca (często odbiera zarząd) |
| Koszt | Niski | Średni | Wysoki | Bardzo wysoki |
Postępowanie o Zatwierdzenie Układu (PZU)
To obecnie najpopularniejszy tryb restrukturyzacji w Polsce, zreformowany i uproszczony, by służyć przedsiębiorcom w nagłych kryzysach płynnościowych. Jest to postępowanie w dużej mierze pozasądowe. Sąd włącza się dopiero na samym końcu, by zatwierdzić układ, który dłużnik samodzielnie (przy wsparciu doradcy restrukturyzacyjnego) przegłosował z wierzycielami.
Kluczowym elementem PZU jest Dzień Układowy oraz moment obwieszczenia w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ). Od tego momentu firma zyskuje parasol ochronny na 4 miesiące. W tym czasie komornik nie może zająć kont, a wierzyciele nie mogą wypowiadać kluczowych umów (np. leasingu czy najmu). To idealny czas na negocjacje. Warunkiem sukcesu jest zebranie głosów "ZA" od większości wierzycieli osobowo, którzy jednocześnie reprezentują co najmniej 2/3 sumy wierzytelności.
Dla wielu przedsiębiorców kluczowe jest pytanie: restrukturyzacja firmy od czego zacząć w trybie PZU? Pierwszym krokiem jest zawsze zawarcie umowy z licencjonowanym doradcą restrukturyzacyjnym, który obejmie funkcję Nadzorcy Układu. To on pomoże przygotować propozycje układowe, spisy wierzytelności i przeprowadzi głosowanie online w systemie KRZ.
Główne zalety PZU:
- Szybkość – cała procedura może zamknąć się w 3-4 miesiącach, co jest rekordem w polskim systemie prawnym.
- Niskie koszty w porównaniu do postępowań sądowych – brak wysokich opłat sądowych na starcie.
- Zarząd własny – dłużnik nadal zarządza firmą, nadzorca jedynie kontroluje proces pod kątem zgodności z prawem.
- Dyskrecja – do momentu obwieszczenia w KRZ proces toczy się "w ciszy", co pozwala przygotować grunt pod negocjacje.
Przyspieszone Postępowanie Układowe (PPU)
PPU to tryb sądowy, przeznaczony dla dłużników, których suma wierzytelności spornych nie przekracza 15% ogólnej sumy wierzytelności. Jest to sformalizowana procedura, która daje ochronę sądową niemal natychmiast po otwarciu postępowania przez sąd. Sąd wyznacza sędziego-komisarza oraz nadzorcę sądowego, którzy czuwają nad prawidłowością procesu.
W przeciwieństwie do PZU, tutaj od początku mamy do czynienia z procedurą sądową, co może budzić większe zaufanie u niektórych wierzycieli instytucjonalnych (np. dużych banków), ale wiąże się też z większym formalizmem. Dokładnie jak wygląda restrukturyzacja firmy etapy dokumenty i terminy w PPU, regulują przepisy ustawy, które narzucają sztywne ramy czasowe na zgłaszanie sprzeciwów czy zwoływanie zgromadzenia wierzycieli, na którym dochodzi do głosowania nad układem.
W PPU dłużnik zachowuje zarząd własny, ale w sprawach przekraczających zwykły zarząd (np. sprzedaż dużej nieruchomości, zaciągnięcie nowego kredytu, ustanowienie zastawu) musi uzyskać zgodę nadzorcy sądowego. To bezpiecznik dla wierzycieli, że majątek firmy nie zostanie wyprowadzony w trakcie trwania postępowania.
Postępowanie Układowe (PU)
Ten tryb jest dedykowany dla firm, które mają skomplikowaną sytuację prawną, a suma ich wierzytelności spornych przekracza 15%. Jest to proces dłuższy i znacznie bardziej skomplikowany niż PPU. Dlaczego firmy się na niego decydują? Ponieważ w przypadku dużego konfliktu z wierzycielami co do istnienia lub wysokości długów (np. spór o kary umowne, roboty budowlane), tryby przyspieszone (PZU, PPU) są niedostępne prawnie.
Postępowanie Układowe pozwala na szczegółowe, sądowe rozstrzyganie sporów dotyczących listy wierzytelności. Sąd może dopuszczać dowody, przesłuchiwać świadków i biegłych. To procedura dla dużych podmiotów lub firm z bardzo zawiłą księgowością i historią prawną. Często jest to ostatnia deska ratunku i odpowiedź na pytanie jak uratować firmę przed upadłością, gdy szybkie ścieżki są zablokowane przez limity formalne.
Wadą tego rozwiązania jest czas – postępowanie może trwać rok lub dłużej, oraz słabsza ochrona przed egzekucją w pierwszej fazie (ochrona pojawia się dopiero po pewnym czasie lub na specjalny wniosek, a nie automatycznie z momentem otwarcia).
Postępowanie Sanacyjne (Sanacja)
Sanacja to "waga ciężka" w restrukturyzacji. To procedura naprawcza, która idzie znacznie dalej niż tylko porozumienie z wierzycielami w kwestii spłaty długów. Sanacja służy głębokiej reformie przedsiębiorstwa i przywróceniu mu zdolności do konkurowania na rynku.
W tym trybie dłużnik zyskuje potężne narzędzia, niedostępne w innych trybach:
- Możliwość odstąpienia od niekorzystnych kontraktów wzajemnych, których normalnie nie można by zerwać (np. długoterminowe umowy dostaw).
- Możliwość redukcji zatrudnienia na warunkach takich, jak przy upadłości (nawet pracowników chronionych, skrócenie okresów wypowiedzenia).
- Sprzedaż zbędnego majątku bez obciążeń komorniczych i hipotek ("efekt egzekucyjny") – nabywca kupuje majątek w stanie wolnym od długów.
Jednak ta moc ma swoją cenę. Sąd zazwyczaj odbiera dłużnikowi zarząd nad firmą i przekazuje go wyznaczonemu Zarządcy. Dłużnik traci wpływ na kluczowe decyzje. Aby zrozumieć pełny bilans zysków i strat tego rozwiązania, warto przeanalizować temat sanacja kiedy warto i co daje firmie. Decyzja o sanacji powinna być poparta solidnym planem restrukturyzacyjnym, który udowodni sądowi, że te radykalne kroki są niezbędne i przywrócą firmie rentowność.
Sanacja jest najdroższym i najdłuższym postępowaniem, ale dla firm wymagających głębokiej restrukturyzacji operacyjnej (nie tylko finansowej), często jest jedynym skutecznym lekarstwem.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
Czym są wierzytelności sporne w kontekście wyboru postępowania?
Wierzytelność sporna to taka, której istnienia lub wysokości dłużnik nie uznaje. Jeśli suma takich kwestionowanych długów przekracza 15% wszystkich wierzytelności uprawnionych do głosowania, nie możesz skorzystać z PZU ani PPU. Pozostaje wtedy Postępowanie Układowe lub Sanacja, gdzie sąd rozstrzyga te spory.
Które postępowanie jest najtańsze?
Najtańszym rozwiązaniem jest zazwyczaj Postępowanie o Zatwierdzenie Układu (PZU). Odchodzą wysokie opłaty sądowe przy otwarciu, a wynagrodzenie nadzorcy układu jest często ustalane umownie, co daje większą elastyczność niż sztywne stawki sądowe w sanacji.
Czy w każdym trybie chroni mnie sąd przed komornikiem?
Tak, ale w różnym zakresie. W PZU ochrona trwa sztywno 4 miesiące od obwieszczenia. W PPU i Sanacji ochrona działa od dnia otwarcia postępowania przez sąd do jego zakończenia. W Postępowaniu Układowym (zwykłym) ochrona jest najsłabsza i wymaga dodatkowych wniosków do sędziego-komisarza o zawieszenie egzekucji.
Czy w Sanacji zawsze tracę zarząd nad firmą?
Zazwyczaj tak. Sąd powołuje Zarządcę, który przejmuje stery w firmie. Jednak w wyjątkowych sytuacjach, jeśli dłużnik daje rękojmię należytego sprawowania zarządu, sąd może zezwolić na pozostawienie zarządu własnego pod nadzorem Zarządcy. Jest to jednak rzadsza praktyka.
Ile głosów potrzeba, by zawrzeć układ?
Standardowo wymagana jest podwójna większość. Po pierwsze: "ZA" musi zagłosować więcej niż połowa liczby wierzycieli biorących udział w głosowaniu (większość osobowa). Po drugie: wierzyciele ci muszą reprezentować co najmniej 2/3 sumy wierzytelności uprawniających do głosowania (większość kapitałowa).
