Kiedy warto myśleć o restrukturyzacji

Restrukturyzacja w polskim prawie to nie tylko ostatnia deska ratunku, ale przede wszystkim narzędzie do uporządkowania zobowiązań i odbudowy rentowności firmy. Z doświadczenia wiemy, że zarządy zbyt długo traktują spadek płynności jako przejściowy problem, licząc na kolejny kontrakt czy kredyt obrotowy. Tymczasem prawo restrukturyzacyjne zostało stworzone po to, aby reagować na kryzys odpowiednio wcześnie, zanim komornik zapuka do drzwi, a bank wypowie umowy kredytowe.

Sygnalem, że pora myśleć o restrukturyzacji, jest przede wszystkim trwała utrata zdolności do regulowania wymagalnych zobowiązań. Jeżeli od kilku tygodni lub miesięcy spółka nie jest w stanie płacić faktur w terminie, narastają zaległości wobec ZUS i Urzędu Skarbowego, a do drzwi pukają windykatorzy, to znak, że klasyczne narzędzia zarządzania finansami przestały wystarczać. W takiej sytuacji warto rozważyć formalne postępowanie, które daje ochronę przed egzekucją i pozwala na legalne ułożenie się z wierzycielami.

Krok 1 – rzetelna diagnoza sytuacji

Pierwszym etapem każdej restrukturyzacji jest dokładna analiza stanu firmy. Obejmuje ona przegląd bilansu, rachunku zysków i strat oraz przepływów pieniężnych. Kluczowe jest ustalenie, czy problem ma charakter przejściowy, czy strukturalny. Sprawdzamy, z jakich źródeł powstały długi, jakie aktywa można wykorzystać do spłaty oraz jak wygląda potencjał generowania gotówki w kolejnych miesiącach.

W ramach diagnozy przygotowujemy również listę wierzycieli – banków, leasingodawców, dostawców, instytucji publicznych. Pozwala to ocenić, czy lepszym rozwiązaniem będzie postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, czy bardziej zaawansowana sanacja. Każda z procedur ma inne wymagania i daje różny poziom ingerencji w działalność operacyjną.

Krok 2 – wybór właściwej procedury

Najczęściej wybieranym rozwiązaniem jest postępowanie o zatwierdzenie układu. Jest ono stosunkowo elastyczne, szybkie i mniej sformalizowane niż klasyczna sanacja. Sprawdza się szczególnie w firmach, które mimo problemów zachowały zdolność do generowania przychodów i nie wymagają drastycznych cięć. W innych przypadkach konieczna bywa sanacja, która pozwala m.in. odstępować od nierentownych umów, redukować zatrudnienie czy sprzedawać zbędne składniki majątku.

Wybór procedury powinien być dokonany wspólnie przez zarząd i licencjonowanego doradcę restrukturyzacyjnego. Warto przy tym pamiętać, że celem nie jest samo otwarcie postępowania, ale jego skuteczne zakończenie zatwierdzonym układem. Dlatego tak istotne jest, aby już na tym etapie mieć wstępną wizję propozycji dla wierzycieli oraz realny plan naprawczy.

Krok 3 – przygotowanie propozycji układowych

Serce restrukturyzacji stanowią propozycje układowe, czyli sposób, w jaki firma zamierza spłacić długi. Mogą one obejmować rozłożenie zobowiązań na raty, częściowe umorzenie, konwersję długu na udziały lub połączenie kilku mechanizmów. Dobrze przygotowany układ uwzględnia specyfikę branży, sezonowość przychodów i potrzeby inwestycyjne przedsiębiorstwa.

Z perspektywy wierzycieli liczy się wiarygodność. Jeżeli przedstawione założenia są zbyt optymistyczne, banki i kontrahenci mogą odrzucić układ, obawiając się, że po kilku miesiącach problem powróci. Z kolei zbyt agresywne żądanie umorzenia zobowiązań może zniechęcić głównych wierzycieli do współpracy. Dlatego każda propozycja powinna być poparta konkretnymi wyliczeniami i scenariuszami finansowymi.

Krok 4 – ochrona przed egzekucją

Jedną z największych korzyści płynących z restrukturyzacji jest ochrona przed egzekucją. Po dokonaniu obwieszczenia w Krajowym Rejestrze Zadłużonych egzekucje sądowe i administracyjne zostają zawieszone, a nowe nie mogą być wszczynane. Dla przedsiębiorcy oznacza to zatrzymanie spirali zajęć komorniczych, blokad kont i kolejnych pozwów.

Ta ochrona ma szczególne znaczenie przy długach wobec ZUS i Urzędu Skarbowego. Zwykłe pisma z prośbą o raty nie zatrzymują egzekucji, natomiast formalnie wszczęta restrukturyzacja – tak. Jeżeli chcesz lepiej zrozumieć, jak to działa w praktyce, warto przeczytać artykuł o blokadzie konta przez ZUS i US.

Krok 5 – głosowanie nad układem

Po zebraniu wierzycieli i przedstawieniu propozycji układowych dochodzi do głosowania. Prawo przewiduje określone większości, które muszą zostać osiągnięte, aby układ został przyjęty. Z reguły liczy się zarówno większość głosów, jak i większość sumy wierzytelności. W praktyce oznacza to konieczność przekonania kluczowych wierzycieli – najczęściej banków i największych dostawców.

Rola doradcy restrukturyzacyjnego polega nie tylko na przygotowaniu dokumentów, ale także na negocjacjach. Dobre relacje z wierzycielami, jasna komunikacja i rzetelne przedstawienie planu naprawczego znacząco zwiększają szanse na pozytywne głosowanie. Po przyjęciu układu sąd dokonuje jego zatwierdzenia, co nadaje mu moc wiążącą wobec wszystkich objętych wierzycieli.

Krok 6 – realizacja planu naprawczego

Zatwierdzenie układu to dopiero początek drogi. Przez kolejne lata firma musi konsekwentnie realizować przyjęte zobowiązania. Obejmuje to nie tylko regularne spłaty rat, ale także wdrożenie zmian operacyjnych: optymalizację kosztów, przegląd portfela produktów, renegocjacje kluczowych kontraktów. W wielu przypadkach restrukturyzacja staje się impulsem do głębszej przebudowy modelu biznesowego.

Aby ułatwić ten proces, często łączymy postępowanie sądowe z programem zarządzania firmą w kryzysie. Obejmuje on wsparcie menedżerskie, controlling finansowy oraz bieżące doradztwo w podejmowaniu decyzji. Dzięki temu zarząd nie zostaje sam z ciężarem realizacji układu.

Restrukturyzacja a odpowiedzialność zarządu

Oprócz aspektu finansowego restrukturyzacja ma ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa osobistego menedżerów. Terminowe otwarcie postępowania może uchronić zarząd przed odpowiedzialnością z art. 299 KSH. Jeżeli wierzyciel pozywa członków zarządu za długi spółki, fakt podjęcia działań restrukturyzacyjnych jest jednym z kluczowych argumentów obrony. Więcej o tym piszemy w artykule Ochrona zarządu przed art. 299 KSH.

Od czego zacząć w praktyce

Jeżeli rozważasz restrukturyzację, zacznij od prostych kroków. Zbierz aktualne sprawozdania finansowe, listę wierzycieli, umów kredytowych i leasingowych. Następnie umów konsultację z doradcą restrukturyzacyjnym, który pomoże ocenić, czy spełniasz przesłanki do otwarcia postępowania i która procedura będzie dla Ciebie najkorzystniejsza.

Pamiętaj, że im wcześniej zaczniesz działać, tym większa szansa na uratowanie firmy i uniknięcie odpowiedzialności osobistej. Restrukturyzacja nie jest porażką, lecz dowodem odpowiedzialnego zarządzania. Dobrze przeprowadzona może stać się dla Twojej firmy nowym początkiem, a nie końcem historii.